emotionele verwaarlozing: last van wat er niet is gebeurd en wat je je niet herinnert

Emotionele verwaarlozing: Last van wat er niet is gebeurd en wat je je niet herinnert.

In mijn blogs besteed ik vaak aandacht aan in contact komen met je gevoelens’. Weten wat je voelt is een belangrijke vaardigheid, waardoor je goed je eigen keuzes kunt maken en je leven kunt inrichten zoals jij het wilt. Als je je weinig bewust bent van je eigen gevoelens kun je vast komen te zitten. Dit is iets wat ik veel tegenkom in mijn praktijk.

Een van de oorzaken van het niet in contact zijn met je eigen gevoelens is als je in je jeugd emotioneel verwaarloosd bent.

In emotioneel verwaarlozende situaties is er sprake van een tekort of nalatigheid: de opvoeder toont gebrek aan emotionele, empathische betrokkenheid en beschikbaarheid; behoeften van het kind worden niet beantwoord. De mate waarin er sprake is van verwaarlozing is voor te stellen als een glijdende schaal die gaat van positief ouderschap (geen verwaarlozing) via bedenkelijk ouderschap naar beschadigend. Dat betekent:  hoe chronischer, hoe schadelijker voor het kind.

Pedagogische verwaarlozing

Er is nog een andere vorm van verwaarlozing die door sommige anderen ook als emotionele verwaarlozing wordt gezien: het niet geven van structuur en regels aan kinderen, zoals consequenties en discipline. Het Nederlands Jeugd Instituut noemt dit pedagogische verwaarlozing. Als resultaat daarvan kunnen deze kinderen later moeite hebben met zelfdiscipline.

Een voorbeeld hiervan is Corinne, die zelf zegt een fijne jeugd gehad te hebben. Ze was er trots op dat haar ouders ‘anders’ waren, progressief. Corinne’s ouders hielden van haar, maar ze gaven haar te veel vrijheid. Ze bemoeiden zich nooit met school, gaven geen regels over uitgaan en thuiskomen en begeleidden haar niet in de keuze voor een vervolgopleiding. Het gevolg was dat Corinne nauwelijks wist wat ze wilde met haar leven en grote moeite had met keuzes maken. En ze miste de zelfdiscipline die nodig was om zich in te zetten voor de dingen die ze wilde, zoals een opleiding.

De meest voorkomende vorm van kindermishandeling

Emotionele en pedagogische verwaarlozing zijn de meest voorkomende vormen van kindermishandeling. Uit onderzoek blijkt dat in 36% van de gevallen van kindermishandeling, het om  emotionele verwaarlozing gaat.

In het 50 Vrouwen Onderzoek dat ik in 2013 uitvoerde, gaf 75% van de door mij geïnterviewde vrouwen (ongevraagd!) aan dat er in hun jeugd ‘niet zoveel aandacht was voor emoties’.

Dat had verschillende oorzaken: er was een vrouw wiens ouders allebei getraumatiseerd waren door hun internering in een Jappenkamp, sommige vrouwen hadden ouders met een alcohol- of drugsprobleem. Er waren ouders die vooral met zichzelf bezig waren in de jaren zeventig en ouders die altijd ruzie hadden. Een paar vrouwen hadden een broertje of zusje met een gezondheidsprobleem waar veel aandacht naar uit ging en sommigen hadden ouders die vroeger zelf emotioneel verwaarloosd waren.

Veel ouders bedoelden het goed, maar waren door verschillende redenen niet in staat adequaat op hun kinderen te reageren. Anderen leken het níet zo goed te bedoelen:  een narcistische moeder die haar dochter vooral als verlengstuk van zichzelf gebruikte en een wrede moeder die als straf voor het laten vallen van een theekopje een popje van haar dochter met haar voet kapot stampte.

Goed genoeg ouderschap

Het is belangrijk om op te merken dat het bij emotionele verwaarlozing niet gaat over incidenten. Elke ouder maakt fouten, elke ouder mist soms signalen van zijn kind dat het niet lekker in zijn vel zit. Als dat af en toe voorkomt, is dat geen probleem. Als er voldoende sprake is van ‘goed genoeg ouderschap’ zoals beschreven door de kinderarts en psycho-analyticus Winnicott, dan hoeft dat geen schadelijke gevolgen te hebben voor het kind.

Maar als het kind chronisch te weinig aandacht en respons krijgt op zijn emoties, dan kan dat grote gevolgen hebben voor de rest van zijn leven.

Emoties zijn belangrijk.

Je emoties zijn een belangrijk deel van wie je bent. Als je emoties er niet mogen zijn, dan leer je dat jij er niet mag zijn. Je leert je emoties onderdrukken, want het is te pijnlijk als je ze wel uit en er wordt niet of negatief op gereageerd.

Het uiten en delen van emoties maakt dat je je verbonden kunt voelen met anderen. En verbondenheid, dat is wat zin en betekenis geeft aan ons leven.

Emotionele verwaarlozing betekent dat je ouders je emoties niet hebben opgemerkt, er geen aandacht aan hebben besteed of er niet adequaat op hebben gereageerd.

Het is vaak heel moeilijk te ontdekken of je emotioneel verwaarloosd bent. Want anders dan bij kindermishandeling of misbruik –waar het gaat om dingen die je aangedaan zijn-, gaat het bij verwaarlozing om wat er NIET was en wat je je NIET herinnert. Emotionele verwaarlozing doet ongemerkt zijn schadelijke werk in je leven.

De gevolgen van emotionele verwaarlozing:

Kinderen die emotioneel verwaarloosd werden groeien op met een bepaalde soort moeilijkheden:

Een belangrijk gevolg is worstelen met gevoelens van leegte. Sommige mensen voelen het als een fysiek gevoel; een leeg gevoel in hun borstkas, anderen ervaren het als emotionele gevoelloosheid.

Wat ook vaak voorkomt is tegen- afhankelijkheid: een sterke drijfveer om niemand nodig te hebben. Je zou het ook ‘de angst om afhankelijk te zijn’ kunnen noemen. Mensen die tegen – afhankelijk zijn vermijden het zoveel mogelijk om hulp te vragen. Ze willen niet de schijn wekken hulpbehoevend te zijn of zich zo te voelen. Ze doen veel moeite om niet op een ander te hoeven rekenen, zelfs als het ze veel kost.

Omdat je weinig feedback krijgt over jezelf tijdens je jeugd weet je eigenlijk niet zo goed wat je kwaliteiten en je zwakten zijn. Dit gaat niet zozeer over een laag zelfbeeld (hoewel dat wel klopt voor de meeste mensen die emotioneel verwaarloosd zijn), maar over het feit dat een onrealistisch zelfbeeld hebt.

Je hebt weinig compassie voor jezelf, en heel veel voor anderen. Of simpeler gezegd: je bent veel strenger voor jezelf dan je voor anderen bent.

Veel mensen die emotioneel verwaarloosd zijn ervaren gevoelens van schuld en schaamte en ze vragen zich af: “Wat is er mis met mij?” Als je leert dat je gevoelens er niet mogen zijn, dan leer je ze te verbergen. Omdat er in je jeugd geen duidelijk nare dingen gebeurd zijn zoals mishandeling of misbruik, herinner je jeugd als in principe in orde, misschien zelfs wel gelukkig. Dus wat is er dan mis met je als je je niet gelukkig voelt?

Boos zijn op jezelf komt ook vaak voor. Vaak is die boosheid een uiting van schaamte die nog een stap verder wordt gezet.

Een voortdurend onderliggende angst om ‘door de mand te vallen’: “Als ze me werkelijk zouden kennen zouden ze me niet aardig vinden”. Het is je basale fatale overtuiging zoals: “Ik ben niet de moeite waard” of “Ik ben dom”.  Het is het ‘antwoord’ dat je zelf gevonden hebt op de vraag wat er mis is met je dat je geen aandacht krijgt.

Moeite met emotioneel voor jezelf en anderen te zorgen

Slechte zelf-discipline hebben. Junk-food eten, teveel uitgeven.. Moeite met dingen doen die moeten, zoals huistaken of sporten of deadlines halen.

Je weinig bewust zijn van je eigen emoties en die van anderen en die ook moeilijk kunnen identificeren of omschrijven.

Er is wat aan te doen.

Je jeugd is natuurlijk niet te veranderen; het was zoals het was. Maar de gevolgen van emotionele verwaarlozing zijn  gelukkig omkeerbaar.

Daarvoor is het allereerst nodig om je bewust te worden van wat je gemist hebt en wat de effecten daarvan op jou waren. Het is nodig om je bewust te worden van wat je gevoelens daarover zijn. En daarvoor is het uiteraard nodig dat je leert hoe je in contact komt met je gevoelens en hoe je daarmee omgaat. Dat is geen makkelijk en soms ook pijnlijk proces.

Maar wat er gebeurt is dat je gaat voelen dat je gevoelens er mogen zijn en dus: dat JIJ er mag zijn. Je relaties met anderen verdiepen en je gaat je meer verbonden voelen met anderen. Het gevoel van leegte dat je had verdwijnt en je voelt de betekenis en waarde van je leven.

Heb je naar aanleiding van deze tekst het gevoel dat jij te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing? Doe dan de test!

Meer lezen over emotionele verwaarlozing? Ik kan je het boek ‘Running on Empty – Overcome Your Childhood Emotional Neglect’ van Jonice Webb aanraden.

Ook op haar website vind je veel informatie: www.jonicewebb.com

photocredit: Stine Moe Engelsrud

6 gedachten over “Emotionele verwaarlozing: Last van wat er niet is gebeurd en wat je je niet herinnert.

  1. mooi geschreven en zo herkenbaar! dank je wel, want nu begrijp ik mezelf weer een stukje beter. geen keuzes kunnen maken, niet weten wat ik wil, gevoelens van leegte en inderdaad mezelf keren tegen afhankelijkheid. al deze dingen veroorzaken afschuwelijke negatieve gedachtes en zorgen ervoor dat ik geen steek ‘verder kom’. niet geloof in mezelf etc. al jaren (echt veel meer dan 20) sleep ik mezelf van therapeut naar therapeut en het helpt gewoon niet. ik krijg allerlei labeltjes opgeplakt, maar wat schiet ik ermee op? niets! ik raak alleen maar verder in de put hierdoor. ik heb nu wel door dat ik mijn negatieve gedachten misschien kan ombuigen, voorzichtig proberen. niet te hard van stapel lopen. ik begrijp nu ook dat ik iemand die ik vertrouw wil ‘nadoen’. ik bedoel daarmee: ik zie diegene als voorbeeld en ga dan bijv eenzelfde cursus of wat dan ook doen, maar je begrijpt, dat is dan niet wat echt bij mij past en dan zit ik weer met de gebakken peren. het vervelende van alles is dat ik wat ik doe vaak erg goed doe, daar zit dan ook gelijk weer mijn valkuil. ik ben dan bang dat ik het niet nog een keer kan, immers….zo goed kan ik toch niet zijn? Faalangst dus, wel ja alsof het allemaal nog niet genoeg is.
    ik hoop dat ik toch ergens nog een stukje geluk in mezelf vind, want het leven is echt niet leuk voor mij.

  2. Ik weet nog niet zo lang dat ik ook een ‘neglected child ben, in emotioneel opzicht en alles met betrekking tot school en opleiding – best erg. Inmiddels herinner ik me nu wel hoe dat ging (best hard, bot en bijzonder zelfingenomen van de ouder) en weet vooral wat voor slechte effecten dat heeft op je leven. En ook daarin wordt je/ik dan weer genegeerd. Er komt nooit een respons, maar dat voelt als heel hard.
    Maar wat ik echt erg heb gevonden, en daarom geef ik ook een reactie, was therapie. Want ik ben een keer in een therapie gegaan omdat dat me zou helpen met mijn studie (geen goede keuze gemaakt, geen goede zelfdiscipline). In plaats daarvan werd er een andere behandeling gegeven achter mijn rug om. Zo raar! En begonnen mijn therapeuten me erg omlaag te halen. Omdat ik zo’n hoop had op die therapie had ik het laat door. Het heeft me erg veel schade aangedaan, merkte ik later.

    Ik vind dat emotionele verwaarlozing niet goed gezien wordt in dat soort hulpverlening en dat is erg slecht voor degene die denkt dat die een stap vooruit zou kunnen komen.

  3. Heel fijn dat hier wat meer aandacht voor is! Het is best raar dat lichamelijke mishandeling meer aandacht krijgt en geestelijke mishandeling zoveel minder. Terwijl dat echt het pijnlijkst en het moeilijkst is. Mijn vader was ook zo iemand die op mijn 9e verjaardag mijn aller-allermooiste kado -mijn fietsmandje- voor mijn ogen in elkaar trapte omdat ik de tijd vergeten was en te laat thuis kwam. En dan nog bozer werd als ik A: ging huilen (want dat deed ik volgens hem zodat hij zich schuldig en naar ging voelen), of B: niet ging huilen (want dan was ik een gevoelloos kreng). Tsja, hoe ga je daar mee om, dat kan gewoon niet.
    Ik ben het met Julia eens dat therapie hier (nog) niet zo goed weg mee weet. Ik ging op therapie enorm huilen, maar dat was niet goed, ik moest kwaad worden, want dat gaf kracht. Dus mocht ik weer niet de emotie tonen waar ik behoefte aan had en kon ik de therapeut ook niet meer vertrouwen.
    Inmiddels heb ik het na zoveel jaar maar weer eens geprobeerd en ik geloof wel dat ik nu een goede therapeute heb. Maar wat is het moeilijk om je gevoel en jezelf weer terug te vinden…

  4. De gevolgen van mijn zowel geestelijke als lichamelijke mishandelingen, veroorzaakt door de Overheid, “spelen” tot op de dag van vandaag. Mijn moeder en mezelf is namelijk ongekend onrecht aangedaan door de overheid. Zij behoorde tot de ongehuwde moeders van de jaren 60/70, die onder dwang van de RVDK hun kinderen moesten laten adopteren en /of uit de ouderlijke macht werden gezet, onder toezicht van de Staat en bovendien ook nog eens gepsychiatriseerd werden om het feit dat ze ongehuwd moeder werd. Teveel om op te noemen welke gevolgen dit in mijn leven heeft gehad en nog heeft en ja ook bij al de therapeuten was het een herhaling van zetten oftewel machtsmisbruik, op een na. Dit vind ik te triest voor woorden. Daarentegen heeft het mij wel gevormd en heb ik er uiteindelijk een positieve draai aan kunnen geven, door voor mijn zieke kind op te komen op haar basisschool. Spijtig genoeg werd mij hierdoor wel de klokkeluidersrol toegekent en heb ik een ongekende strijd moeten leveren van vele jaren met de Nederlandse Staat. Met als gevolg dat mijn dochter met PTSS te kampen kreeg, veroozaakt door de Staat. Gelukkig heb ik haar zelf, uit ervaring, kunnen begeleiden, daar ook zij steeds bij de verkeerde therapeuten terecht kwam, en heeft ook zij dit tot positieven weten te keren. Zij doet nu een studie rechten aan de Hoge school Zuid en hoopt hiermee later, als advocaat, gezinnen bij te staan die in soortgelijke (onterechte) situaties belanden.

    Met vriendelijke groet,
    M.A.J. Storms

  5. Wat ik erg fijn zou vinden als er ook een lijst van gespecialiseerde betrouwbare kundige therapeuten vermeld zou staan .
    Na 25 jaar ggz wel ernstig behoefte aan. Kan weer met de ziel onder mn arm leuren .

  6. Voor mij heel interessant en o zoveel herkenbaar artikel. Ben ver gekomen uit het dal, maar merk met bepaalde regelmaat de gevolgen dat wat hier beschreven staat je leven blijft tekenen. Dat is soms nog heel zwaar en moeilijk met heftige emotie en lichamelijke klachten. Dit is voor mij het beste artikel wat ik nu lees. Waar het bij mij echt omgaat psychisch en emotioneel langdurig verwaarloosd.
    Ben heel dankbaar dat ik over het geheel er zo goed uitgekomen ben.
    En dat ik geschapen ben met veel waardevolle karakter eigenschappen. En nu niet meer zeg wat ik exact hier lees geen eigenwaarde, negatief zelfbeeld die als jong meisje aan mijn
    zus vroeg: als je mij zo ziet komen aanlopen vind jij dat ik dan wel de moeite waard ben? 😭. Er is mij geleerd ik ben de moeite waard en wees eens wat trotser op jezelf. Nu zeg ik ja ik ben dankbaar voor het vele goede wat ik naast de lange zware weg mocht beleven. En al blijft het altijd een strijd af en toe, over het geheel ben ik TROTS op mezelf.😁🙏😇

Geef een reactie